ÜRİNER SİSTEM TAŞ HASTALIĞI VE POTASYUM SİTRAT
Taş hastalığı sık tekrarlaması ve yüksek insidansı nedeniyle önemli bir sağlık sorunudur. Coğrafi yapı farklılıkları, ırk farklılıkları ve genetik yapıya bağlı olarak bazı toplumlarda daha sık görülmektedir. Türk toplumu da yukarıda belirtilen nedenlerle taş hastalığının sık görüldüğü toplumlardandır. Üriner sistem taşları böbreklerde veya üriner kanalda görülen sert oluşumlardır. İdrarda çözülemeyen ve atılamayan maddelerin zamanla kristalleşmesi ve birikmesi sonucu oluşur. Kalsiyum oksalat veya ürik asit gibi maddeler idrar içerisinde normalde beklenenden daha yüksek yoğunlukta bulunursa böbrek taşı oluşur. Bu maddeler kristaller halinde böbrekte çökelebilir ve zaman içerisinde büyüyerek böbrek taşını meydana getirir. Taşlar yer değiştirerek veya idrar kanallarından aşağıya doğru hareket ederek vücuttan atılabilir. Ancak idrar kanalının herhangi bir bölümünde takılarak idrar akışına engel oluşturan taşlar genellikle korkulan, şiddetli tipik böbrek ağrısına yol açar.
Böbrek Taşı Oluşumunu Etkileyen Faktörler Nelerdir?
A- Anatomik Anormallikler
- Üreter Darlıklar
- Up Darlıkları (Böbrek Çıkımı Darlığı)
- Üretrosel(üreter-mesane bileşim yerinde, üreter-mesane mukozasından oluşan ve mesane içine sarkan kesedir. Mesaneye idrar akımını güçleştirdiği gibi, mesaneden idrar çıkışına da engel olabilir. Gelişim kusuru olup, sıklıkla çift toplayıcı-boşaltıcı sistemle birlikte görülür)
- Üretral Darlıklar
- At Nalı Böbrek
B-Çevresel Faktörler
- Beslenme Özellikleri
- Sıvı Alımı
- Kalsiyumdan Zengin Gıdalarla Beslenme
- Gut Hastalığı
- İklim Ve Coğrafya Özelikleri
C- Genetik Faktörler
Günümüzde taş hastalığı görülme sıklığı ülke coğrafyasına ve diğer faktörlere bağlı olarak değişmekle beraber yaklaşık %2-5 arasındadır. En sık görülme oranı 20-40 yaştır. Erkeklerde kadınlardan 3 kat fazla gözlenir.
Üriner sistem taş problemi yaşamış bir kişide tekrarlanma olasılığı
1.Yıl %10
5.Yıl %35
10.yıl%50
Üriner sistem taş problemi yaşamış bir kişide tekrarlanma olasılığı
1.Yıl %10
5.Yıl %35
10.yıl%50
Böbrek Taşı Tiplerinin Görülme Sıklığı
| Kalsiyum okzalat, fosfat veya her ikisi | %70-80 |
| Strüvit (Enfeksiyon) | %10-15 |
| Ürik Asit | %5-10 |
| Sistin | %1 |
| Diğer (Ksantin, Silikat, İndinavir, Tiramteren) | %1 |
Neden Böbreğimizde Taş Oluşur?
Bir insanda taş oluşumunda rol oynayan pek çok faktör olmasına karşın kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir.
- Genetik yatkınlık taş oluşumundaki en önemli risk faktörlerinden biridir. Taş hastalığı olan bir kişinin ailesinde de taş hastalığı olma riski %10-40 arasındadır.
- Coğrafi faktörler de taş oluşumunda etkindir. Dağlık, çöl veya tropikal bölgelerde yaşayanlarda taş görülme oranı yüksektir.
- Beslenme alışkanlığı taş oluşumundaki en önemli risk faktörlerinden biridir. Protein ve karbonhidratça zengin, lifli gıdalarca fakir diyet taş hastalığı riskini arttırmaktadır. Günlük alınan su miktarı arttıkça risk azalmaktadır.
- Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, bazı ilaçlar, geçirilmiş bazı barsak ameliyatları, gut hastalığı gibi bazı metabolik hastalıklar da taş oluşumuna neden olmaktadır. Hareketsiz meslek mensupları (Masabaşı çalışanları) ve stresin de taş oluşumunda etkili olduğu düşünülmektedir.
Böbrek Taşı Hastalığı Tedavisinde Potasyum Sitrat’ın Yeri
Taş hastalıkları için birçok medikal, cerrahi tedavi seçeneği mevcuttur. Taşın boyutu, yapısı; hastanın yaşı, sağlık durumuna göre en doğru tedavi seçeneği tercih edilir.
Düzenli potasyum sitrat kullanımı böbrek taşı oluşumunda önleyici role sahiptir. Potasyum sitrat idrar alkalizörü olarak çalışarak böbrek taşlarının oluşmadan önlenmesini sağlamaktadır.
Strüvit taşları dışındaki tüm taş çeşitlerinde etkinlik göstermektedir.
Düzenli potasyum sitrat kullanımı böbrek taşı oluşumunda önleyici role sahiptir. Potasyum sitrat idrar alkalizörü olarak çalışarak böbrek taşlarının oluşmadan önlenmesini sağlamaktadır.
Strüvit taşları dışındaki tüm taş çeşitlerinde etkinlik göstermektedir.
POTASYUM SİTRAT ETKİ MEKANİZMASI
1) Sitrat sayesinde idrarı alkali hale getirerek asidik ortamda oluşabilecek böbrek taşlarını önler.
2) Sitratın kalsiyum ile birleşmesi sayesinde kalsiyum taşlarının oluşmasını engeller.
2) Sitratın kalsiyum ile birleşmesi sayesinde kalsiyum taşlarının oluşmasını engeller.
1) Kalsiyum okzalat (CaOx) taşının oluşması için öncelikle kalsiyum ve okzalat iyonlarına gerek vardır.
2) Kristalizasyon için iki iyon çiftinin bir araya gelerek CaOx tuzunu oluşturması gereklidir.
3) Kristalizasyon ancak ortamdaki iyon çiftleri belli bir yoğunluğun üzerine çıktığında başlayabilir.
4) Belli bir yoğunluğun üzerinde oluşmuş iyon çiftlerinin bir araya gelmesi (nükleasyon) taşın oluşması için ilk aşamadır.
5) Ancak nükleasyon taşın oluşması için yeterli değildir. Oluşan nükleusların da bir araya gelerek agregasyonu gereklidir.
6) Sonunda taş, agregatların üst üste veya başka agregatlar üzerinde birikmesiyle oluşur.
7) Ancak sitrat ortamda ise CaOx iyon çiftinin oluşmasını engelleyecek şekilde bağlanabilir. Bu nükleasyon ve agregasyon oluşumunu engelleyici etki gösterir.
8) Sitratın bu şekilde bağlanması nükleasyon ve agregasyon oluşumunu engelleyici etki gösterir.
9) Sitratın biraraya gelip taşı oluşturacak agregatların üzerine bağlanarak agregatların biraraya gelmesini veya agregat üzerinde nükleasyon olarak büyümeyi engeller.
10) Sitrat bu inhibitör etkiyle taş oluşumunu engeller.
BÖBREK TAŞI HASTALARI İÇİN DİYET ÖNERİLERİ
OKSALAT MİKTARINI AZALTIN
Oksalattan zengin besinler:
Ispanak, Domates, Hardal, Pazı, Çilek, Çikolata, Tatlı Patates, Fındık, Fıstık
SODYUMU AZALTIN
Soydumdan zengin besinler:
Sofra Tuzu, Paketlenmiş Hazır Gıdalar, Katkı Içeren Gıdalar, Fast Food, Şarküteri, Salata Sosları, Soya Sosu, Turşu Suyu, Cips, Zeytinler
HAYVANSAL PROTEİNLERİ SINIRLAYIN
Kalsiyumdan zengin besinler: Kırmızı Et, Beyaz Et, Sakatat, Yumurta, Kabuklu Deniz Ürünleri, Süt Ürünleri
YETERLİ KALSİYUM ALIN
Peynir, Badem, Fındık, Fıstık, Soya Fasülyesi, Yeşil Sebzeler, Yoğurt
YETERLİ SIVI ALIN
Günde En Az 2.0 Lt Su Içilmesi Önerilir. Çay, Kahve ve Alkolden Uzak Durulması Önerilir.
Oksalattan zengin besinler:
Ispanak, Domates, Hardal, Pazı, Çilek, Çikolata, Tatlı Patates, Fındık, Fıstık
SODYUMU AZALTIN
Soydumdan zengin besinler:
Sofra Tuzu, Paketlenmiş Hazır Gıdalar, Katkı Içeren Gıdalar, Fast Food, Şarküteri, Salata Sosları, Soya Sosu, Turşu Suyu, Cips, Zeytinler
HAYVANSAL PROTEİNLERİ SINIRLAYIN
Kalsiyumdan zengin besinler: Kırmızı Et, Beyaz Et, Sakatat, Yumurta, Kabuklu Deniz Ürünleri, Süt Ürünleri
YETERLİ KALSİYUM ALIN
Peynir, Badem, Fındık, Fıstık, Soya Fasülyesi, Yeşil Sebzeler, Yoğurt
YETERLİ SIVI ALIN
Günde En Az 2.0 Lt Su Içilmesi Önerilir. Çay, Kahve ve Alkolden Uzak Durulması Önerilir.
KAYNAKÇA
1. Pak, C. (1987). Citrate and Renal Calculi. Mineral and Electrolyte Metabolism 13, 257-266.
2. Pak, C. (1985). Long-Term Treatment of Calcium Nephrolithiasis with Potassium Citrate. The Journal of Urology 134, 11-19.
3. Preminger, G.M., K. Sakhaee, C. Skurla and C.Y.C. Pak. (1985). Prevention of Recurrent Calcium Stone Formation with Potassium Citrate Therapy in Patients with Distal Renal Tubular Acidosis. The Journal of Urology 134, 20-23.
4. Pak, C.Y.C., K. Sakhaee and C. Fuller. (1986). Successful Management of Uric Acid Nephrolithiasis with Potassium Citrate. Kidney International 30, 422-428.
5. Hollander-Rodriguez, J et al. (2006). Hyperkalemia, American Family Physician, Vol. 73/No. 2.
6. Greenberg, A et al. (1998). Hyperkalemia: treatment options. Semen Nephrol. Jan; 18 (1): 46-57.